|
Maks. İşletme Basıncı |
: 10 – 16 – 25 – 40 -63- 100 Bar |
|
|
Maks. İşlatme Sıcaklığı |
: 550 °C |
|
|
Çap |
: DN20 – DN4000 (Özel ölçülerde imalat) |
|
|
Malzeme |
: AISI304 / 316 / 321/ 310 |
|
|
Bağlantı Şekli |
: Dişli / Kaynaklı / Flanşlı / Yivli |
|
KOMPANSATÖRÜN TANIMI
Boru hatlarındaki ısıl genleşme davranışları boruların ilk kullanıldıkları dönemlerden itibaren bir problem olarak ortaya çıkmıştır. İlk zamanlarda bu ısıl problemlerle karşılaşıldığında mühendislerin en basit çözümü sadece boru kıvırmaları ve omegadöngülerdi.Daha sonra dizayn edilen salmastralı kayar tip (Packed slip-tpyejoint) ilk gelişim olmuştur. Bu ileriye yönelik büyük bir adım ve basit bir çözümdü. Salmastralı kayar tip kompansatörler sadece eksenel hareketi almaya yönelik olarak tasarlandı. Bu tasarım da sızdırmazlık, onarım ve tek eksenli hareket gibi nedenlerden dolayı tam olarak ihtiyaçları karşılayamadı.Günümüzde ise ana elemanı metal, lastik ve kumaş gibi malzemelerden oluşan esnek kompansatörlergeliştirildi.Kompansatörlerin kullanım amacı, boru hatlarının ısıl genleşme ve titreşim sorunlarını çözmektir. Kompansatörler esnek yapıları ile boruların ısıl genleşme ve titreşimlerini üzerlerine alarak boru hatlarını rahatlatırlar. Kompansatörünondülasyon kısmının rijiditesi boru hattıyla kıyaslandığında çok az ve ihmal edilebilir mertebededir. Bu yüzden kompansatörler 'sıfır yük' elemanları diye adlandırılır. Boru hattının ısıl genleşmesinden doğacak gerilimler ondülasyonlar tarafından yutularak kompanse edilir.
KOMPANSATÖRÜN YAPISI
Kompansatörler en genel anlamda bir veya birkaç ondülasyondan oluşan körük kısmı ile bunun ilgili tesisat veya donanım bağlantısını sağlayan elemanlardan (Flanş, boyun v.s.) oluşur. Ondülasyon: Bir körüğün en küçük esnek ünitesidir. Körüğün ve dolayısıyla kompansatörün toplam alabileceği genleşme değeri, ondülasyonların sayısı ile doğru orantılıdır. Ondüslasyon, ısıl genleşmeleri kompanse edilebilecek yeterli esnekliğine sahip olmakla birlikte, aynı zamanda basınç - sıcaklık ve akışların şartlarına karşı mükemmel mukavemette dizayn edilmiş olarak belli bir hizmet ömrünü tamamlayabilmelidir. Körük: Bir veya birkaç ondülasyondan oluşan, kompansatörün esnek kısmıdır. Körüğü oluşturan ondülasyonların adedi toplam genleşme miktarına bağlı olarak değişir. KAYNAK BOYNU: Boru hatlarında, kompansatörün boruya kaynaklı bir bağlantı yapılabilmesi amacıyla kullanırlar. Genel olarak karbon çeliği malzemelerden de imal edilebilirler. İÇ KOVAN (LAYNER): Genellikle metal körük malzemesiyle aynı özellikte ince cidarlı paslanmaz çelik malzemeden oluşan körüğün iç yüzeyi ile akışkanın tedülasyondan dolayı oluşan türbülans ve akış direncinin önlenmesi amacıyla da laynerler sıkça kullanılırlar. Kovan normal şartlar şartlarda gerekli olmamakla birlikte aşağıda bahis konusu geçilen hallerde ve yüksek akış hızı olan sistemlerdemutlak suretle kullanılmalıdır.
KOMPANSATÖR TİPLERİ DİZAYN ŞEKİLLERİNE GÖRE KOMPANSATÖR TİPLERİ Tek Körüklü Kompansatörler Boru kesitlerinde meydana gelen üç ana hareket ve bunların kombinasyonlarından oluşan hareketleri absorbe etmek amacıyla kullanılan en basit kompansatör tipidir. Universal Kompansatörler İki ayrı tek körüklü kompansatörün birbiriyle ortak konnektör (boru parçası vs.) vasıtasıyla bağlandığı, tek bir düzlemdeki yanal hareketleri ve/veya açısal hareketleri absorbe etmek üzere dizayn edilenkompansatörlerdir. Kardan Masraflı KompansatörlerHerhangi bir düzlemde meydana gelen açısal hareketleri masraflar ve ve döner ringler vasıtasıyla obsorbe etmek amacıyla dizayn edilmişkompansatörlerdir. Tek Düzlem Masraflı Kompansatör Yalnızca bir düzlemde meydana gelen açısal hareketleri, masraf ve primleri vasıtasıyla absorbe etmek üzere dizayn edilmişkompansatörlerdir. Dıştan Basınçlı Kompansatörler Yüksek basınç ve yüksek genleşmenin mevcut olduğu hatlarda kullanılan kompansatörlerdir. Tatbik edilen dıştan basınç vasıtasıyla ondülasyonların kararsız halinden kurtarılması ve çekmeye çalışan bir çubuk haline dönüştürülmesi prensibine göre dizayn edilmişlerdir. Yalnızca eksenel hareketleri absorbe etmek amacıyla kullanılmaktadırlar.
Lens Kompansatörleri Yüksek eksenel genleşme kapasiteleri absorbe edilen kompansatörlerdir. Ondülasyonların yükseklik ve hatvelerinin büyük olması nedeniyle partiküllü akışkanların ondüleler arasında dolması ve hareketi bloke etmesi bu tür kompansatörler için söz konusu değildir. Titreşim Alıcı Metal Kompansatörler Boru hatlarındaki veya ekipmanlardaki titreşimleri absorbe etmek amacıyla dizayn edilmiş kompansatörlerdir.Yüksek frekanslı ve düşük genlikli titreşim uygulamaları için kullanılırlar. Lastik Kompansatör Vibrasyon ve düşük kapasiteli eksenel, yanal ve açısal hareketleri absorbe etmek amacıyla dizayn edilen, kauçuk esaslı kompansatörlerdir. Özellikle sıcaklık değerinin 110 C yi ve basınç değerinin 16 barı aşmadığıdurumlarda rahatlıkla kullanılabilmektedir. Kumaş Katmanlı Kompansatörler Vibrasyon ve yüksek kapasiteli yanal ve eksenel hareketlerin absorbe edilmesi amacıyla dizayn edilen sıcaklık dayanımları bazı özel uygulamalarda 850 C ye kadar çıkabilen ancak basınç dayanımlarının düşük olduğu tekstil esaslı kompansatörlerdir. Akışkanın cinsi, sıcaklık ve basınç değerlerine göre değişik özellikdeki tekstil esaslı malzeme katmanlarından oluşmaktadır. Dekoratif Tip Kompansatör Merkezi ısıtma sistemlerindeki yüksek bina tesisat kolonlarında sıkça kullanılan tesisat kompansatörleridir. Genel olarak 50mm eksenel genleşme kapasitesine sahiptirler.Bukompansatörler dekoratif görünümleri ile bina içi tesisatlarında sıklıkla kullanılmaktadır.
EKSENEL KOMPANSATÖR SEÇİM DETAYLARI
Standart imalat 30mm(-20;+10), 60 mm (-40;+20) ve 90mm (-70;+20) mm genleşmeli olarak yapılmaktadır, ön gergi gerektiren farklı genleşme durumları bildirilmelidir.
DN 65 den küçük çaplar flambaj riski nedeniyle sadece 30 mm genleşmeli seçilmelidir, daha büyük genleşmelerde dıştan basınçlı kompansatör kullanılmalıdır.
Partiküllü akışkanlarda laynerlikompansatör seçilmelidir.
Buhar hatlarında basınç kaybını azaltmak için 60 mm ve üzeri genleşmelerde laynerli veya dıştan basınçlıkompansatör seçilmelidir.
PN 25 ve üzeri basınçlarda çok cidarlı (katlı) körüklü kompansatör seçilmelidir.
Kızgın yağda olabildiğince az kaynak dikişi olan kompansatörler (döner flanşlı) seçilmelidir.
Egzoz çıkışlarında kullanılacak genleşme kompansatörlerilaynerli olmalıdır.
Eksenel ve yanal hareketi birlikte alacak kompansatörlerdelayner çapı küçük seçilmelidir.
Kompansatör seçimi, kış aylarında sistemin tamamen durabileceği olasılığına göre yapılmalıdır.
Dış ortamdaki borularda güneşe direkt maruz kalmakla sıcaklığın aşırı yükselebileceği göz önüne alınmalıdır.
TİTREŞİM TUTUCU SEÇİM DETAYLARI
Gürültünün önemeli olduğu yerlerde kauçuk kompansatör seçilmelidir.
Standart EPDM kauçuk kompansatörler asidik olamayan ortamlarda, max. PN16 basınç ve 90°C sıcaklıkta kullanılmalıdır.
Yüksek basınçlarda çift kat körüklü metal körüklü laynersizkompansatörler kullanılmalıdır.
Egzoz çıkışları, sabun ham maddesi, kömür yakma havası gibi partiküllü akışkanlarda kullanılacak titreşim tutucu çelik kompansatörlerde küçük çaplı özel layner seçilmelidir.
SABİT NOKTALAR
Tüm kuvvetleri taşıyacak mukavemette dizayn edilmelidir.
Kuvvetlerin oluşturduğu momentleri taşıayabilelidir.
Boru sisteminde oluşan yükleri zemine indirecek şekilde dizayn edilmelidir.
Yeri ve konstruksiyonu bakımından tasarım dışı herhangi bir ekstra yük yaratma riski olmamalıdır.
ARA SABİT NOKTALAR
Sadece sürtünme ve yay kuvvetlerini taşıyan
Sistemde oluşan diğer tüm kuvvetler ve momentler sabit noktalar limit rotlar mafsallar vs.tarafından taşınan
Boru sisteminde oluşan yükleri zemine indirecek şekilde dizayn edilmiş
Yeri ve konstrüksiyonu bakımından tasarım dışı herhangi bir extra yük yaratma riski olmayacak ( özellikle torsiyon)
KAYAR MESNETLER VE KLAVUZLAR
Kılavuzlar boru hareketlerinin istenilen doğrultuda olmasını sağlar
Kompansatöre istenilen doğrultu dışında herhangi bir yük (hareket) gelmesini önler
Sınırlı miktarda ve yönde yükleri taşıyabilirler.
Mümkün olduğunca borunun kolay hareket etmesini sağlamalıdır.
Kayar mesnet aralıkları
|
DN |
NOMİNAL BASINÇ |
|||||
|
2,5 |
6 |
10 |
16 |
25 |
40 |
|
|
Kayar mesnet aralığı L 3 (m) |
||||||
|
40 |
2,70 |
2,60 |
2,40 |
2,30 |
2,10 |
1,80 |
|
50 |
4,00 |
3,70 |
3,40 |
3,20 |
2,50 |
2,10 |
|
65 |
5,30 |
4,70 |
4,10 |
3,60 |
3,10 |
2,60 |
|
80 |
3,60 |
3,10 |
2,70 |
2,40 |
2,00 |
1,70 |
|
100 |
5,00 |
4,50 |
4,00 |
3,50 |
3,00 |
2,60 |
|
125 |
7,00 |
6,00 |
5,30 |
4,50 |
3,90 |
3,20 |
|
150 |
9,40 |
7,90 |
6,80 |
5,80 |
4,90 |
4,00 |
|
200 |
14,60 |
9,10 |
9,60 |
8,10 |
6,60 |
5,40 |
|
250 |
20,60 |
11,50 |
12,40 |
10,10 |
8,20 |
6,60 |
|
300 |
25,50 |
15,30 |
15,30 |
12,40 |
10,10 |
8,00 |
|
350 |
28,60 |
18,80 |
16,80 |
13,60 |
11,10 |
8,90 |
|
400 |
33,20 |
20,90 |
19,40 |
15,70 |
12,70 |
10,10 |
|
450 |
38,60 |
24,00 |
22,30 |
18,00 |
14,60 |
11,60 |
|
500 |
41,90 |
27,80 |
24,70 |
20,00 |
16,30 |
13,00 |
|
600 |
52,70 |
30,60 |
29,90 |
24,10 |
19,50 |
15,50 |
Montaj ve devreye alma talimatı
Montajdan önce kompansatörün ön gergi miktarı ve montaj boyu belirlenmelidir.Hat üzerinde yapılacak hazırlıklar bu ölçülere göre yapılmalıdır.Boru hattı üzerinde tasarlanacak bölümlenmeler her koşulda, iki sabit mesnet arasındasadece bir eksenelkompansatör uygulanacak şekilde tasarlanmalıdır.Boru hattında kayar mesnet ve sabit noktalar aşağıdaki şekilde düzenlenmelidir.Boru hattı devreye alınmadan önce mesnetlerin çalışır vaziyette olduğu ve pislikten arıdırılmış olduğundanemin olumalıdır. Aksi halde boru hattının çalışmamasına veya sürtünme kuvvetlerinin beklenenden yüksek olmasınaneden olur.
Karşıt flanşlar boru eksenine dik halde olmalıdır.
Flanşlıkompansatörün montajı esnasında conta deliklerinin flanşlara uydun olmasına karşı flanş yüzeylerinin paralel olmasınave her iki flanşın delik merkezlerinin aynı eksen üzerinde olmasına dikkat edilmedir.
Kompansatörler sıfır yük elemanlarıdır, ilave yükler taşımazlar. Özellikle sbitflanşlıkompansatörlerinmontajında; karşıt flanş deliklerinin, kompansatörflanş cıvata deliklerine denk gelmesi sağlanmalıdır.Kompansatörün kesinlikle burulmaması, kasıntı yaptırılmaması gerekir.Kompansatöre herhangi bir şekildetorsion (burulma momenti) etkimediğinden emin olunmalıdır.
Kompansatörler montaj esnasında civarında yapılacak kaynak işlemlerine karşı mutlaka yanmaz örtü ile korunmalıdır.
Aksi halde kaynak esnasında sıçrayarak curuflardankompansatörün körük kısmı tahrip olacaktır.
Laynerlikompansatörlerin montajında akaışkan yönüne dikkat edilmelidir.
Montaj sırasında sonrasında ve normal çalışma koşullarında körüklerin boğum aralarının pislikten arıdırılmış olmasınadikkat edilmelidir. Boğum aralarında biriken taş, toprak ve diğer pislikler çalışma sırasında boğumların arasına sıkışarak tahrip olmasına neden olurlar.Montaj sırasında sonrasında ve normal çalışma koşullarında kompansatörler mekanik darbelerden korunmalıdır.